Podrasowany węch

Powodem ich węszenia jest fakt, że po- legają na tym bardzo rozwiniętym u nich zmyśle. Właściwie to nawet węch jest ważniejszy dla psa w jego interpretowaniu otoczenia niż dla nas wzrok czy słuch.

Mówi się, że węch psa jest 1000-10000 razy bardziej wrażliwy niż nasz, w zależności od jego rasy. Gdyby nasz wzrok był tak dobry jak zmysł węchu u psów, to widzie- libyśmy przedmioty z odległości prawie 5 kilometrów!

Psi węch jest legendarny. Pewien pies „służący” w po- licji do tropienia narkotyków – labrador wabiący się Meg – wykrył plastikowy pojemnik z marihuaną zanu- rzony w benzynie w baku samochodu. Istnieją psy, które potrafią wykryć przy pomocy węchu nawet określone rodzaje nowotworów.

Węszenie stereo

Jak to się dzieje, że psy tak dokładnie lokalizują źródło zapachu? Okazuje się, że kierują się tym, który z otworów nosowych wykrywa silniejszy zapach. To „stereofoniczne węszenie” pozwala psom doskonale śle- dzić. Dobry pies gończy potrafi iść śladem człowieka go- dzinę po jego przejściu w konkretnym miejscu i nadal orientować się, w którym kierunku poszedł. Robi to, porównując różnicę intensywności zapachu między wcześniejszymi a późniejszymi śladami.

Psy są zaprojektowane do węszenia

Wiele czynników składa się na to, że pies ma tak nie- samowicie wrażliwy węch. Po pierwsze, ogromny nos sprawia, iż nawet rasy o krótkim pysku mają o wiele lepszy węch od ludzi. Projekt psiego nosa jest tak wymy- ślony, że umożliwia mu odczuwanie zapachu zarówno podczas wdychania, jak i wydychania powietrza. Czyli węszą praktycznie bez przerwy.

Podobnie jak u pozostałych ssaków i u ludzi, zmysł węchu psa jest umiejscowiony w organie węchowym, czyli wilgotnym obszarze komórek u góry tkanki no- sowej. U ludzi ten obszar ma powierzchnię wielkości znaczka pocztowego, lecz u psów może mieć wielkość porównywalną nawet do chusteczki do nosa. Ludzka tkanka węchowa zawiera około 6 milionów komórek receptorowych wykrywających zapach, podczas gdy u psa liczba receptorów wynosi od 125 do 300 milionów w zależności od rasy. U psa obszar mózgu odpowie- dzialny za interpretację zapachów jest proporcjonalnie 40 razy większy od ludzkiego w stosunku do całej kory mózgowej.

Czym właściwie jest zapach?

Co czują psy? Zapachy to cząsteczki chemiczne roz- proszone w powietrzu. Niewielka część każdej z nich zwana odorantem odpowiada za konkretny rodzaj za- pachu. Każdy z receptorów węchowych w nosie psa jest wyposażony w cząsteczki receptora odorantów, które wiążą się wyłącznie z konkretnym ich rodzajem na za- sadzie mechanizmu „zamka i klucza”. Na przykład nie- które komórki wychwytują zapachy ze spiżarni, a inne zapach owoców.

Ssaki posiadają do 100 genów odpowiedzialnych za kodowanie tych wszystkich cząsteczek receptorowych, które wiążą się z odorantami. To całkiem sporo wziąwszy pod uwagę, że ludzie mają tylko około 25 tysięcy genów kodujących białka służące wszystkim funkcjom ży- ciowym, a psy mają ich około 19 tysięcy.

Jesteśmy wonnością Chrystusową

Biblia uczy, że Ten, który stworzył oczy do patrzenia i uszy do słuchania (Ps 94,9), musi również sam roz- różniać zapachy – ale jakie zapachy? Chwała Bogu za to, że smród naszych grzechów został zastąpiony słodką wonnością Chrystusa! „Zaiste, myśmy wonnością Chrystusową dla Boga wśród tych, którzy są zbawieni” (2 Kor 2,15).

Niesamowici „wąchacze”

Mike Matthews

Psy są uważane za jedne z najlepszych „wąchaczy” świata, ale w zasadzie trudno przyznać im pierwsze miejsce. Inne zwierzęta również mają pod tym względem imponujące predyspozycje. Samce jedwabnika wyczuwają zapach samicy z odległości 5 km, ale to tylko jeden zapach. Ile więc komórek odpowiedzialnych za węch znajduje się w nosie? Większe ssaki, jak niedźwiedzie i konie, mają więcej receptorów węchowych. A co z ilością genów od- powiedzialnych za powonienie? Psy mają ich dużo, ale afrykańskie słonie mają ich dwa razy więcej.

Czy w związku z tym słonie zwyciężają w tej konku- rencji? Problem w tym, że nie wiemy do końca, za co te wszystkie geny odpowiadają, zatem niekoniecznie ilość jest najlepszym wyznacznikiem niezwykłości. Może więc najlepiej byłoby porównać różne opowieści o możliwoś- ciach węchowych zwierząt?

Czarny niedźwiedź
Czarny niedźwiedź ma duży nos i o wiele większą przestrzeń na komórki węchowe, niż inne zwierzęta lądowe. Choć jego mózg osiąga zaledwie jedną trzecią wielkości mózgu ludzkiego, to przestrzeń dla komórek węchowych jest w nim pięć razy większa niż u nas. Ci wyspecjalizowani wąchacze ponoć potrafią biec w kierunku swojego posiłku oddalonego o 5 km. Inne misie też mogą zadziwiać. Niedźwiedzie polarne są w stanie znaleźć foki z odległości 65 km na otwartym morzu, podobnie jak wywęszyć młode ukryte pod metrową warstwą śniegu.

Słoń afrykański
Słonie afrykańskie są znane dzięki swojemu wspaniałemu powonieniu, dlatego też nic dziwnego, że znalazły się w pierwszej dziesiątce. W ich przypadku ilość genów odpowiedzialna za powonienie przewyższa inne zwierzęta (zidentyfikowano 1948 genów – w odróżnieniu od 811 u psów i 396 u ludzi). Zwierzęta te specjalizują się w znajdowaniu wody oddalonej o kilka kilometrów, a w potrzebie potrafią wykopać w ziemi dziurę z wodą dla całego stada.

Szczur
Szczury są świetnymi wąchaczami. Podobnie jak psy, potrafią węszyć w sposób przestrzenny, co pozwala im wyizolować kierunek, z którego dobiega zapach jedzenia. Mają więcej genów, odpowiadających za powonienie, niż psy (1207 w porównaniu do 811), co pozwala im zlokalizować cały wachlarz potencjalnego pokarmu (albo przyczajonych kotów). Można je wytresować podobnie jak psy w wychwytywaniu zapachów – na przykład min lądowych. W jednej z prób stado szczurów wykryło wszystkie 20 min na testowanym obszarze. Nic dziwnego, że szczury są tak liczne!