Mistrzowie kamuflażu

Japoński krab pacyficzny mknie po piaszczystym dnie, oglądając się na lewo i prawo w obawie przed drapieżnikami, nie widząc nic oprócz łagodnych pagórków w kolorze jasnego brązu. Nagle jakiś potwór w tym kolorze podnosi się z morskiego dna, wysuwa dwie kłujące macki. . . i już po wszystkim.

Poniżej, w dół rafy koralowej, maleńki okoń leniwie żeruje wśród krasnorostów w przekonaniu, że grube, brązowo-zielone liście skutecznie chronią go przed niebezpieczeństwem. Tymczasem bez żadnego ostrzeżenia jeden z nich szybko uderza macką. . . i już po wszystkim.

Ostrożny błazenek śmiga między rafami, szukając pożywienia i unikając wszelkich niebezpieczeństw. Nagle cętkowana formacja korali przekształca się w dziesięcioramienną istotę podobną do kałamarnicy. Wystrzelają dwie macki. . . i już po wszystkim.

W poszukiwaniu kolejnych ofiar mistrzyni świata w kamuflażu, czyli mątwa, codziennie znajduje nowe metody upodabniania się do zmiennych warunków otoczenia. Potrafi również świetnie imitować, więc może nagle zmienić się w biało-czarną szachownicę lub cokolwiek innego, co akurat pojawia się w tle i o czym tylko mogą pomarzyć badacze.

Fotosearch | Getty Images

The bright patterns and colors of the cuttlefish might make you think these creatures are easy prey, but God designed them with a great ability.

Fotosearch | Getty Images

The bright patterns and colors of the cuttlefish might make you think these creatures are easy prey, but God designed them with a great ability.

Boży to dar?

Skoro Bóg stworzył doskonały świat, to dlaczego tak wiele zwierząt posiada dar kamuflażu? To pytanie nurtuje wielu kreacjonistów. Ich tok myślenia jest następujący: zwierzęta takie jak mątwy wykorzystują zdolność zmieniania barwy i kształtu w celu ukrycia się przed ofiarą lub drapieżnikiem. Ale przecież przed Upadkiem w Edenie zwierzęta nie zjadały się wzajemnie. Dlaczego w takim razie Bóg zaprojektował u niektórych umiejętność ukrywania się przed innymi?

Sam fakt, że jakieś stworzenie może umiejętnie używać takich zdolności, nie oznacza, że nie można ich stosować w innych celach. Na przykład kameleon – najsłynniejszy mistrz kamuflażu – potrafi przybierać niemal każdy kolor tęczy, włączając w to barwy niespotykane w naturze. Dlaczego? Istnieje powód natury estetycznej. Bóg kocha piękno – spójrz na siebie samego. Oprócz tego, kameleony stosują kolory do wzajemnej komunikacji, co nie ma żadnego związku z drapieżnikami.

Najlepszego „kameleona” nie znajdziemy jednak w lasach Afryki, lecz na dnie morza. Jest nim mątwa.

Podstawowe informacje o mątwie

Zanim przejdziemy do wyjątkowych cech, jakimi Bóg obdarzył tych zachwycających małych iluzjonistów, odpowiedzmy na pierwsze pytanie. Co to jest mątwa? Z pewnością nie jest rybą! Mątwy należą do morskich mięczaków, tak jak ślimaki do lądowych. Są zaliczane do tej samej grupy co kałamarnice i ośmiornice, czyli do głowonogów. Mają zatem cechy podobne do swoich ośmioramiennych i dziesięcioramiennych kuzynów.

Posiadają korpus zwany płaszczem, zakończony wieloma ramionami otaczającymi otwór gębowy w kształcie dzioba. Osiągają średnią długość 25 cm, choć ogromna odmiana australijska jest nawet dwa razy większa. Mątwa ma dziesięć ramion, z których dwa są uzbrojone w specjalnie zaprojektowane macki służące do chwytania ofiary. Ich obiad zazwyczaj składa się z kraba lub ryby, choć nie gardzą również krewetkami, mniejszymi mięczakami i innymi mątwami. Preferują płytkie tropikalne wody obfitujące w pożywienie i wiele kryjówek.

Mątwy biorą swoją nazwę od kości szkieletu wewnętrznego, zwanego (co nie powinno dziwić) kością mątwią. Właściwie jest to rodzaj wewnętrznego pancerza, który kontroluje pływalność, podobnie jak pęcherz pławny u ryb, nabierający i wypuszczający mieszankę gazów. Kość mątwy zawiera wiele komór służących do przechowywania zarówno gazu, jak i wody.

Kość mątwy jest wyjątkową cechą tego zwierzęcia, lecz tym, co nadaje im status morskiej supergwiazdy, jest niezrównana zdolność kamuflażu. Mątwa potrafi błyskawicznie zmieniać barwę, wzory, a nawet fakturę swojej skóry. W tym celu musi zajść szereg równoczesnych, wzajemnie zależnych procesów i tylko inteligentny Stwórca mógł je wzajemnie zsynchronizować. Żadne inne stworzenia w królestwie zwierząt prócz mątwy nie dysponują jednocześnie takim wspaniałym wzrokiem, tkankami odpowiedzialnymi za zmianę barwy, wyspecjalizowanymi komórkami mięśniowymi i na tyle rozwiniętym mózgiem, żeby zmieniać barwę w mgnieniu oka.

Irko Van Der Heide | Dreamstime.com

Patterns and shapes are difficult for even talented artists to copy, yet the cuttlefish does it easily because of its incredible God-given design.

Irko Van Der Heide | Dreamstime.com

Patterns and shapes are difficult for even talented artists to copy, yet the cuttlefish does it easily because of its incredible God-given design.

Bystre oczy

Aby się dobrze kamuflować, trzeba niezwykle szczegółowo obserwować otoczenie. Mątwa bardzo polega na swoim wzroku. Ma dwoje ogromnych oczu, każde położone po jednej stronie płaszcza. Uważa się, że niezwykły kształt źrenicy podobny do litery „w” pozwala jej kontrolować natężenie światła wpadające do oka. Życie w płytkich wodach naraża jej wrażliwe oczy na jasne światło dzienne i dlatego taka kontrola jest niezbędna, żeby nie oślepnąć. Mątwy muszą również dobrze widzieć w ciemności, co jest potrzebne do nawigacji i zachowania bezpieczeństwa podczas pływania nocą.

Mątwy nie mogą poruszać gałkami ocznymi jak ludzie. Zamiast tego zmieniają wielkość całej gałki ocznej, żeby lepiej widzieć otoczenie.

Jednak najistotniejszą zdolnością mątwy jest wykrywanie spolaryzowanego światła, czyli takiego, którego fale poruszają się w jednym kierunku. Na przykład, gdy światło słoneczne odbija się od dna oceanu, wiele fal tego światła porusza się w tym samym kierunku, wykazując większy stopień polaryzacji. Dzięki zdolności wykrywania takiej polaryzacji mątwa może je dokładnie kopiować, dzięki czemu ryba płynąca w jej kierunku ulega złudzeniu, że widzi promienie słoneczne rozchodzące się w wodzie.

Kolory na wszelkie okazje

Oprócz fenomenalnego wzroku, Bóg wyposażył mątwę w niewiarygodną zmienność pigmentacji skóry. Tkanka skórna jest zbudowana z kilku warstw komórek, które mogą się rozciągać i przesuwać, powodując niesamowite efekty zmian koloru. Najbardziej zewnętrzna warstwa, zwana epidermą, jest bardzo cienka i jasna, co pozwala światłu przechodzić przez nią bez uszkadzania ciała. Pod epidermą znajdują się specjalne komórki zwane chromatoforami, irydoforami i leukoforami.

stosować najbardziej podstawowe barwy. W odcieniach żółci, czerwieni i brązu chromatofory zachowują się jak maleńkie pakiety, które mątwa może dowolnie kurczyć lub rozkurczać, porozumiewając się z innymi osobnikami gatunku, szukając samicy lub samca, hipnotyzować ofiarę lub ukrywać się przed drapieżnikami.

Irydofory są odblaskowe i opalizujące (potrafią zmieniać kolor w zależności od kąta padania światła, jak skrzydła niektórych motyli). To nadaje mątwie metalicznego połysku w kolorze różowym, zielonym, niebieskim i srebrnym.

Komórki leukoforowe są niemal doskonałe w równomiernym rozpraszaniu światła. Pozwalają one mątwie przybierać biały kolor na całej powierzchni skóry i są pomocne w kamuflażu pasywnym polegającym na upodobnieniu się do barwy otoczenia.

Asther Lau Choon Siew | Dreamstime.com

In addition to changing color, cuttlefish can change their texture to help blend seamlessly into the ocean floor.

Asther Lau Choon Siew | Dreamstime.com

In addition to changing color, cuttlefish can change their texture to help blend seamlessly into the ocean floor.

Czapka-niewidka w prawdziwym życiu

Zdolność mątwy do kolorystycznego zlewania się z podwodnym krajobrazem jest zdumiewająca, ale nie magiczna. Bóg zaprojektował trzy warstwy jej skóry w taki sposób, żeby błyskawicznie mogła zmieniać barwy i wzory na ciele.

Jeremy Brown | Dreamstime.com

The Creator placed within the cuttlefish’s very cells the abilities to shift color, shape, and texture to match the surrounding rocks and coral.

Jeremy Brown | Dreamstime.com

The Creator placed within the cuttlefish’s very cells the abilities to shift color, shape, and texture to match the surrounding rocks and coral.

Zmieńmy fakturę

Jaskrawe kolory i błyszcząca skóra mogłyby zadowolić niektórych artystów, lecz Bóg dał mątwie pewną dodatkową zdolność, dosłownie przydając jej pokazom głębi. Ze swą naturalnie błyszczącą skórą i łatwo rozpoznawalną dziesięcioramienną sylwetką mątwa musi się dodatkowo postarać, żeby się dobrze ukryć. W tym celu potrafi zmienić fakturę skóry! Może ona wyglądać jak piasek, kamyki albo inne przedmioty. W normalnych warunkach jest gładka, lecz zmiana faktury powoduje wrażenie całkowitego zniknięcia mątwy na tle otoczenia.

Jak to się dzieje? Pod warstwami komórek zmieniających barwę znajduje się tkanka mięśniowa, której komórki tworzą maleńkie kółka lub pierścienie. Podczas ich skurczu znajdujący się w środku płyn jest wypychany w górę, tworząc na powierzchni skóry kolce, płytki lub inne kształty pasujące do podłoża. Mątwa potrafi zmienić fakturę tak szybko jak kolor.

Centrum zarządzania

Mątwy są również inteligentne. Imitując na przykład krasnorosty morskie, mogą poruszać ciałem tak, żeby przypominało falujące w wodzie liście. Wszystkie wzajemnie zależne systemy dostrajają się w kilka sekund. Kontrolowanie jednego aspektu kamuflażu wymaga znacznej „mocy obliczeniowej” mózgu. Jeśli dodać do tego współdziałanie wszystkich warstw skóry, stopień skomplikowania problemu rośnie w postępie geometrycznym. Bóg wiedział, co robi, stwarzając mątwę. Wyposażył ją w jeden z największych stosunków wielkości mózgu do ciała wśród bezkręgowców, nawet w porównaniu z ośmiornicami, które są w tej kategorii bezkonkurencyjne.

Szybciej działające mózgi mają większą „moc obliczeniową” – podobnie jak szybsze komputery – im więcej informacji chcecie przetworzyć, tym potrzebna jest większa moc. Bóg nie musiał jednak projektować zminiaturyzowanych mózgów tak jak człowiek robi to z procesorami w komputerach. Po prostu dał mątwom większe mózgi, których „zbędna” powierzchnia wcale się nie marnuje. Mątwa nie tylko żyje jak wszystkie inne gąbczaste mięczaki – jedząc, pływając i cicho szukając schronienia – lecz może również stosować coś, co się nazywa „dynamicznym kamuflażem”: może zmieniać kolor i fakturę nawet podczas pływania.

Zastanówmy się, co to znaczy. Mątwy mogą się upodobnić do otoczenia, obok którego właśnie przepływają. Kamuflaż statyczny jest czymś normalnym w świecie zwierząt, lecz tylko niektóre mogą zmieniać barwę w ruchu. Super-mózg pozwala również mątwie odbierać inne wrażenia zmysłowe takie jak węch czy dźwięk. Wprawdzie nie może słyszeć tak jak ludzie, ale za to wykrywa ciśnienie fal dźwiękowych rozchodzących się pod wodą, co jest niezwykłe wśród stworzeń morskich.

Naukowcy zaciekawieni inteligencją mątwy próbowali testować jej zdolność do uczenia się. Stwierdzili, że umie ona wyciągać wnioski z obserwacji, żeby poruszać się w labiryncie. To odkrycie było zdumiewające. Okazało się, że pod tym względem mątwy dorównują ośmiornicom, a nawet gołębiom (posiadającym równie zadziwiające zdolności, ale to już zupełnie inna historia)!

Wnioski z różnorodności

Mątwa jest jednym z najbardziej interesujących stworzeń Bożych żyjących w oceanach. Jej zdolności są zdumiewające. Jeśli jesteśmy szczerzy, musimy zgodzić się co do jednego:

Mątwy są dziwne. Wyglądają zabawnie. Mogą wyczyniać niesamowite rzeczy jak żadne inne zwierzęta na świecie – na przykład świecić niczym stroboskop czy hipnotyzować swoje ofiary.

Z drugiej strony wiemy, że Bóg pieczołowicie zaprojektował je takimi, jakie są. Możemy z tego wyciągnąć wnioski. Mątwa nie jest wykluczana spośród Bożych stworzeń ze względu na inność w stosunku do nich. Stwórca obdarzył ją cechami, które mogą być używane na Jego chwałę, mimo że ona sama nie ma o tym pojęcia. O ileż bardziej my jako członki Ciała Chrystusowego powinniśmy używać naszych talentów na Jego chwałę – czy to przemawiając, nauczając, doglądając trzody Pańskiej, czy w jakikolwiek inny sposób (1 Kor 12,25-28). Jako dzieci Boże jesteśmy oddzieleni od reszty świata. Jesteśmy wyjątkowi. A jednocześnie bardzo umiłowani. Nie cofajcie się przed tym, do czego zostaliście stworzeni, nawet jeśli jest to coś niezwykłego. Przyjmijcie dary i talenty, jakimi obdarzył was Pan. Bądźcie najlepsi w swoim rodzaju. I pamiętajcie, że jesteście w dobrym towarzystwie.

Real-Life Invisibility Cloaks

The cuttlefish’s ability to blend into undersea landscapes is amazing but not magic. God designed three layers of specialized skin cells that work together to shift the cuttlefish’s colors and patterns instantly.

CHROMATOPHORES

The top layer consists of three rows of colored cells (yellow, red, and brown). These tiny cells are widely spaced and connected in a mesh. When a splash of color is needed, they are stretched to fill the area.

IRIDOPHORES

The middle layer produces variations of pink, yellow, green, blue, and silver. These cells are filled with rows of plates, or prisms, that are tilted to produce vivid colors, similar to shimmering scales on butterfly wings.

LEUCOPHORES

The bottom layer of cells provides shades of white for a background, like base paint. Transparent glassy granules cover the cells and mirror light. The white of zebra patterns, for example, is produced here (but the brown stripes are produced by chromatophores).

CHROMATOPHORES

The top layer consists of three rows of colored cells (yellow, red, and brown). These tiny cells are widely spaced and connected in a mesh. When a splash of color is needed, they are stretched to fill the area.

IRIDOPHORES

The middle layer produces variations of pink, yellow, green, blue, and silver. These cells are filled with rows of plates, or prisms, that are tilted to produce vivid colors, similar to shimmering scales on butterfly wings.

LEUCOPHORES

The bottom layer of cells provides shades of white for a background, like base paint. Transparent glassy granules cover the cells and mirror light. The white of zebra patterns, for example, is produced here (but the brown stripes are produced by chromatophores).